Autonoom rijden, oftewel het rijden met zelfrijdende auto’s, krijgt de laatste tijd steeds meer aandacht in de media. Voordat computers alles zullen overnemen en bestuurders alleen nog maar ontspannen achterover hoeven te leunen zullen nog wel enige jaren verstrijken, maar dat ons rijgedrag in de toekomst steeds meer door automatische systemen zal worden beïnvloed is zo goed als zeker. Een spannende ontwikkeling, die echter veel verschillende vragen oproept. Dit artikel informeert u over wat precies onder autonoom rijden wordt verstaan, welke bedrijven op het gebied van autonoom rijden pioniers zijn en wat de huidige stand van zaken in België is.
1. Wat zijn autonome auto’s?
It’s all in the name: een autonome auto is een voertuig dat autonoom, dus zonder ingrijpen van de bestuurder, aan het verkeer kan deelnemen. Compleet autonome auto’s zijn nog niet te koop, maar meerdere fabrikanten hebben al modellen uitgebracht die een bepaalde mate van autonomie aan de dag leggen. Maar hoe werken autonome voertuigen precies? En hoe wordt er een onderscheid gemaakt tussen de verschillende gradaties van automatisering?
2. Hoe werken autonome auto’s?
Auto’s die (gedeeltelijk) zelfstandig rijden hebben een geïntegreerd systeem waarmee ze – door middel van door camera’s en sensoren – de omgeving waarnemen. Zo wordt bijvoorbeeld de toestand van het wegdek gemeten, de weersomstandigheden en de afstand tot andere voertuigen. Deze informatie wordt doorgegeven aan de boordcomputer, die deze gegevens met data van andere informatiebronnen zoals GPS en opgeslagen kaartgegevens combineert en zich zo een beeld van de omgeving vormt. Door middel van algoritmen wordt berekend of een aanpassing van het rijgedrag of een koerswijziging nodig is. Het systeem dat dit alles stuurt heet een Advanced Driver Assistance System (ADAS).
3. De vijf niveaus van automatisering
Om de technische ontwikkelingen op het gebied van autonoom rijden in kaart te brengen heeft de Society of Automotive Engineers in januari 2014 een classificatie van autonome voertuigen gepubliceerd.
| Niveau | Mate van automatisering | Betekenis |
|---|---|---|
| 0 | Geen automatisering | Alle taken die het besturen van het voertuig met zich meebrengen worden door de menselijke bestuurder uitgevoerd. |
| 1 | Ondersteuning van de bestuurder | Auto’s met systemen die de bestuurder ondersteunen (die bijvoorbeeld waarschuwen als u aan het bumperkleven bent). |
| 2 | Gedeeltelijke automatisering | Auto’s met systemen die de bestuurder niet alleen waarschuwen maar ook ingrijpen als de bestuurder niet of te laat reageert. |
| 3 | Geconditioneerde automatisering | Het systeem kan in principe over langere afstanden autonoom rijden, maar de bestuurder moet nog wel kunnen ingrijpen als het systeem daarom vraagt. |
| 4 | Hoge automatisering | In specifieke situaties, bijvoorbeeld op de snelweg, neemt het systeem alle aspecten van het rijproces over en kan ook zelfstandig reageren als de menselijke bestuurder niet reageert op verzoeken tot ingrijpen. |
| 5 | Volledige automatisering | Het systeem neemt in alle situaties het volledige rijproces over. Een menselijke bestuurder is niet meer noodzakelijk. |
0 Geen automatisering
- Alle taken die het besturen van het voertuig met zich meebrengen worden door de menselijke bestuurder uitgevoerd.
1 Ondersteuning van de bestuurder
- Auto’s met systemen die de bestuurder ondersteunen (die bijvoorbeeld waarschuwen als u aan het bumperkleven bent).
2 Gedeeltelijke automatisering
- Auto’s met systemen die de bestuurder niet alleen waarschuwen maar ook ingrijpen als de bestuurder niet of te laat reageert.
3 Geconditioneerde automatisering
- Het systeem kan in principe over langere afstanden autonoom rijden, maar de bestuurder moet nog wel kunnen ingrijpen als het systeem daarom vraagt.
4 Hoge automatisering
- In specifieke situaties, bijvoorbeeld op de snelweg, neemt het systeem alle aspecten van het rijproces over en kan ook zelfstandig reageren als de menselijke bestuurder niet reageert op verzoeken tot ingrijpen.
5 Volledige automatisering
- Het systeem neemt in alle situaties het volledige rijproces over. Een menselijke bestuurder is niet meer noodzakelijk.
4. De huidige stand van de techniek
Welke vormen van automatische voertuigen zijn tegenwoordig al op de markt te vinden? Een paar voorbeelden.
Voorbeelden van ondersteuningssystemen: SAE-niveau 1
In steeds meer modellen die tegenwoordig ontwikkeld worden zijn voorbeelden van meer of minder vergevorderde geautomatiseerde systemen te vinden. Zo hebben de meeste nieuwe auto’s ingebouwde systemen die de bestuurder ondersteunen, zoals elektronische stabiliteitscontrole en laterale ondersteuning (waarschuwing bij onverwachte verandering van rijstrook). Deze voorbeelden van systemen ter ondersteuning van de bestuurder (niveau 1 van de SAE-schaal) dragen aan de verkeersveiligheid bij doordat ze de bestuurder waarschuwen bij onoplettendheid.
SAE-niveau 2 en verder
Sommige autofabrikanten gaan nog een stapje verder. Zo heeft Audi een model ontwikkeld met een systeem dat niet alleen waarschuwt maar ook ingrijpt: het emergency assist systeem. Koplopers op het gebied van autonoom rijden zijn echter de fabrikanten uit Amerika. Zo bereidt Tesla al sinds 2016 alle nieuwe modellen voor op autonoom rijden. De auto’s die op dit moment verkocht worden zijn nog niet volledige geautomatiseerd, maar al wel met de daarvoor noodzakelijke hard- en software uitgerust. De lancering van het eerste model van SAE-niveau 4 is voor het jaar 2020 gepland.
Wie stuurt de ontwikkelingen?
Maar de echte pioniers op het gebied van autonoom rijden zijn technologiebedrijven zoals Apple en Waymo (voorheen Google Driverless Car). Deze bedrijven gaan de ontwikkeling andersom aan: in plaats van bij SAE-niveau 1 te beginnen en de ladder steeds verder op te klimmen, richten ze zich meteen op het ontwikkelen van compleet zelfstandig rijdende systemen. Eerst het systeem, dan het voertuig. Met hun expertise in het ontwikkelen van algoritmen en het verzamelen van grote hoeveelheden gegevens hebben deze bedrijven een streepje voor op de traditionele autofabrikanten.
5. Autonoom rijden in België
Welke rol speelt België in het recente ontwikkelingen rondom autonoom rijden? Hoe is het gesteld met de wetgeving en de infrastructuur, en hoe wordt het debat omtrent de maatschappelijke gevolgen van autonoom rijden in België gevoerd?
Infrastructuur
Waar de Nederlandse infrastructuur voor autonome auto’s de eerste plaats inneemt in een vergelijkend onderzoek onder 20 landen van consultancy bureau KPMG van begin dit jaar, heeft België nog het een en ander in halen. Naast bekabeling en sensoren hebben de camera’s en radars van autonome auto’s vanaf SAE-niveau 2 vooral goed zichtbare, schone verkeersborden en consequent reflecterende wegbelijning nodig om goed te kunnen functioneren. In België is dat niet overal het geval.
Wetgeving
Sinds 1 mei 2018 mogen autofabrikanten en technologiebedrijven tests uitvoeren met volledig geautomatiseerde voertuigen op Belgische wegen, nadat ze toestemming hebben gekregen van de federale minister van Mobiliteit. Reeds twee jaar geleden nam de ministerraad een gedragscode aan voor het experimenten met autonome auto’s op de openbare weg, onafhankelijk van hun niveau van automatisering. Hierbij moest echter wel altijd nog een menselijke bestuurder aan boord zijn. Dit is sinds 1 mei niet meer noodzakelijk; een operator op afstand volstaat. Volgends de Belgische overheid kunnen autonome voertuigen luchtvervuiling en files verminderen, en bovendien ongelukken helpen vermijden./p>
Het maatschappelijke debat
De Belgische verkeersexpert Pieter Morlion riep begin 2018 in een interview met De Morgen op tot reflectie over de maatschappelijke gevolgen van de komst van de autonome auto. Volgens hem biedt deze ontwikkeling een “historische kans om de maatschappelijke kost van mobiliteit aan te pakken”, bijvoorbeeld door een nieuwe voertuigcategorie met specifieke rechten en plichten te creëren. Hij kreeg bijval van andere verkeersdeskundigen. De maatschappelijke visie mag niet opgeofferd worden aan de technologische vooruitgang, zeggen deze experts, en ze roepen op tot meer reflectie en debat.
Als onderdeel van een investeringsproject van 3 miljoen dat in december 2017 door de Vlaamse minister Muyters (Innovatie) gelanceerd werd, wordt vanaf april 2018 een deel van de Antwerpse Ring tussen Deurne en Borgerhout met sensoren en bekabeling uitgerust.
Kortom
De komst van autonome voertuigen maakt het een en ander los. Bedrijven experimenteren er lustig op los, overheden passen wetgeving en infrastructuur aan en burgers plaatsen vraagtekens bij eventuele maatschappelijke gevolgen van de nieuwe technologie. Voor de volledig geautomatiseerde auto ook voor consumenten beschikbaar is hebben we nog een paar jaar te gaan, maar wat zeker is, is dat aanpassingen op verschillende niveaus nodig zullen zijn voordat het zover is. De autonome auto kan ongetwijfeld vele voordelen brengen op maatschappelijk gebied. Belangrijk is wel dat alle partijen met elkaar blijven communiceren.
